مسجد سید از مدارس مشهور تاریخی قرن سیزدهم هجری اصفهان است، که از لحاظ وسعت و تنوع کاشیکاری و داشتن کتیبه های فراوان و گنبد زیبا و ایوان و مدرسه و محراب بسیار معروف میباشد ، بانی این مسجد حجه اسلام شفتی بوده است، تکمیل بنای آن از سال 1255 تا 1311 هجری قمری بطول انجامیده است . 

از ابنیه زمان شاه سلطانحسین صفوی است ، که در سال 1125 هجری قمری بوسیله محمد مهدی تاجر عباس آبادی ساخته شده ، دارای کتیبه کاشیکاری در سردر و تزییناتی از دوره صفوی در داخل است. 

این حمام تاریخی در مقابل ساختمان مسجد واقعشده است، قسمت اعظم این حمام تاریخی منهدم گردیده ، در نتیجه مقداری از کاشیهای نفیس آن را به موزه چهل ستون اصفهان انتقال داده اند، ساختمان این حمام و مسجد علیقلی آقا در یکسال پایان یافت ، و هر دو بنا متعلق باواخر دوره صفوی است . 

مسجد علیقلی آقا در زمان شاه سلطان حسین صفوی بسال 1122 هجری قمری ساخته شده ، در این بنا تزییناتی از کاشی دیده میشود، در کتیبهسردر مسجد نام شاه سلطان حسین موجود است. 

 بانی این مدرسه حکیم الملک اردستانی است، که در دوران سلطنت شاه سلیمان در سال 1105 هجری ساخته شده است، در این بنا مجموعه ای از تزئینات کاشیکاری و کتیبه های مختلف در سردر مدرسه و داخل آن باقیمانده است. 

مدرسه چهار باغ که از مشهورترین مدارس تاریخی طلبه نشین اصفهان است، در زمان شاه سلطان حسین صفوی و در فاصله سالهای 1118 تا 1126 هجری قمری ساخته شده ، این بنا دارای صحنی وسیع ( چهار طرف آن را حجرات دو طبقه تشکیل میدهند) و سردری زیبا و گنبد و دو مناره رفیع کاشیکاری است، این مدرسه شاهکاری از معماری دوره صفوی و با شکوه ترین مدارس تاریخی اصفهان است، در مجاور این مدرسه تاریخی بازار شاهی ( بازارچه بلند ) قرار گرفته است که از لحاظ سبک و شیوه معماری فوق العاده جالب و ارزنده است . سردر این مدرسه از نظر شیوه کاشی کاری و رنگ آمیزی جلب نظر می نماید، در کتیبه آن نام شاه سلطان حسین بانی مدرسه بر روی کاشی معرق بخط عبدالرحیم جزایری و مورخ بسال 1122 هجری قمری نقش بست است ، درب نقره آن بسیار ممتاز و دارای کتیبه منظومی است.  

این مدرسه در زمان شاه سلیمان صفوی بوسیله زینت بیگم بنا شده و از مدارس مشهور و طلبه نشین اصفهان است، دارای تزئینات فراوان کاشیکاری و قطار گچبری و مقرنس کاری در سردر میباشد. 

در این مدرسه مشهور و تاریخی تزئیناتی از قبیل کاشیکاری و گچبری و مقرنسهای گچی باقیمانده است و همچنین چند کتیبه منظوم در داخل قطارهای مدرسه خوانده میشود

بانی مسجد ایلچی در زمان شاه سلیمان صفوی ، صاحب سلطان بیگم دختر نظام الدین حکیم الکلک ایلچی بوده که در سال 1097 هجری قمری بپایان رسیده است. در این مسجد چند کتیبه در ایوان و اطراف محراب و سردر آن بخط محمد رضا امامی باقی است. 

در کتیبه های محراب این مسجد دو تاریخ سال 1093 و 1094 هجری در روی کاشی معرق نقش شده است .  

این مسجد در زمان شاه سلیمان صفوی بدستور شیخ علیخان زنگنه وزیر در سا 1090 هجری قمی ساخته شده ، از نظر استحکام بنا و دارا بودن کتیبه های کاشی خوش خط شهرت بسزائی دارد. کتیبه ایوان شمالی و جنوبی هر دو بسال 1090 هجری قمری است و بخط محمد حسن امامی میباشد. 

تالار اشرف کنونی شامل تالار بزرگ و دو اطاق جنب آن است ، اهمیت این بنا گذشته از نظر معماری و سقف های بزرگ ضربی ، بواسطه مقرنس کاری و نقاشی و تصاویر طلاکاری سقف و شاه نشینهای آن میباشد ، ساختمان این تالار مربوط بدوران شاه عباس دوم و شاه سلیمان صفوی است ( 1106 - 1052 هجری )  

مجموعه کنونی بنای تالار اشرف باقیمانده یکی از قصور صفوی یباشد ، این بنای زرنگار از لحاظ هنر تزئینی و نقاشی و مقرنس های زیبا و گچبری و طاقهای متناسب ضربی جلوه و شکوه خاصی دارد و بی نهایت جالب و ارزنده است

کاخ تاریخی هشت بهشت که اکنون در تصرف دولت میباشد نمونه ای از بقایای قصور پادشاهان صفوی در مسیر خیابان تاریخی چهار باغ است، این کاخ زیبا در قدیم دارای باغ وسیعی بوده است ، اکنون در حدود پنجهزار متر از اراضی آن باقیمانده است ، ساختمان این کاخ سلطنتی بدوران شاه سلیمان تعلق دارد و در سل 1080 هجری قمری بنا شده است ، شهرت این کاخ گذشته از جنبه معماری و زیبائی بعلت بکار بردن سنگهای مرمر و طاق مقرنس کاری و نقاشی و مناظر کاشیکاری خاص آن است . ساختمان این قصر دو طبقه ، دارای شاه نشین و غلام گردش و اطاقهای متعددی است . داخل ایوانهای آن با نقوش زیبای طلائی تزئین شده ، در باب عظمت و شکوه و جلال این کاخ نوشته های بسیاری از سیاحان خارجی و مورخین ایرانی و تذکره نویسان دردست است. 

پشت بغلهای کاشی این کاخ بی نظیر صفوی مزین به خشت های هفت رنگ و تصاویری از پرندگان و طیور میباشد که در کمتر از بناهای تاریخی دوران صفوی نظیر آن دیده می شود . آئینه کاری این کاخ شاهد دیگری بر زیبائی بنا بوده است. 

مسجد کنونی در محله قدیمی لبنان بر روی خرابه های مسجدی از قرن هشتم در زمان شاه سلیمان صفوی بسال 1080 هجری ساخته شده ، منبر نفیس چوبی این مسجد از آثار هنری و ظریف تاریخی دوران صفوی است. 

این مسجد در زمان شاه عباس دوم بسال 1067 هجری قمری بدست محمد داود حکیم ساخته شده ، از نظر معماری و کاشیکاری و تزئینات مختلف و کتیبه های زیبا بسیار مشهور و جزء مساجد مهم تاریخی شهر اصفهان است. 

پل خواجوی کنونی بوسیله شاه عباس دوم در سال 1060 هجری قمری ساخته شده است، طول این پل 132 متر و عرضش 12 متر است ، ساختمان این پل که از سنگ و آجر میباشد بر روی رودخانه زاینده رود واقع شده است، از نظر معماری و کاشیکاری فوق العاده جالب و مشهور است.

در جلفا سه کلیسای تاریخی نیز میباشد که مهمترین آن کلیسای وانک و یا خواهران مقدس است، که در زمان شاه عباس دوم بسال 1074 هجری قمری ساخته شده است، از نظر معماری و نقاشی و کاشیکاری بسیار حالب است . موزه جلفا در همین کلیسا نیز میباشد. 

در کتیبه سردر ورودی که بخط ارمنی است نام شاه عباس دوم خوانده میشود. دیگر از کلیساهای تاریخی جلفا ، کلیسای هاکوپ ، گیورگ و مریم است. 

این پل در انتهای جنوبی خیابان چهار باغ و بر روی زاینده رود واقعشده است و دارای سی و سه چشمه است بنا بامر شاه عباس اول ساختمان آن در سال 1011 هجری آغاز گردید، یکی از سرداران شاه عباس بنام الله وردیخان مأمور اتمام این پل شد از این رو بنام پل الله وردیخان نیز شهرت دارد، این پل آجری دارای 300 متر طول و 14 متر عرض است. 

دهکده گز 18 کیلومتری اصفهان کاروانسرای عباسی  ثبت تاریخی 379 

این کاروانسرای از بناهای زمان شاه عباس اول صفوی ( 1039 - 996 هجری قمری ) ، و نمونه کامل ساختمان کاروانسراهای قدیمی است. این سرا دارای صحن وسیع و در چهار گوشه آن چهار برج آجری ساخته شده، سردرآن بلند و دارای تزیینات کاشیکاری است، ایوان های دو طبقه آن دارای پشت بغلهای کاشی نیز میباشد ، در عقب ایوانها ، حجرات و اطاقها قرار گرفته است. رویهمرفته این ساختمان از لحاظ معماری و حجاری و کاشی کاری و عظمت بنا قابل کمال توجه و حفاظت است.

ساختمان بقعه مهور بابا رکن الدین که دارای گنبد کاشیکاری هرمی شکل است، بر طبق کتیبه آن در زمان شاهعباس اول بسال 1039 هجری قمری ساخته شده ، این بقعه زیبا در جنوب غربی گورستان قدیمی تخت پولاد واقع است. 

این مسجد بنام باین آن محمد مصری در سال 1061 هجری ساخته شده است. 

مسجد ساروتقی که بنام بانی آن ساروتقی وزیر دوره شاه عباس دوم میباشد، دارای گنبدی زیبا است، این مسجد از نظر معماری و تزئینات کاشیکاری داخل گنبد و کتیبه سردر که مورخ بسال 1053 هجری است بسیار مشهور میباشد.