مسجد جمعه که دارای امتیازات خاصی از نظر معماری و کاشیکاری میباشد، متعلق بقرن ششم هجری قمری است ، کتیبه سردر آن مورخ بسال 704 هجری میباشد ، ساختمان ایوان شمالی و طاق مرتفع و تزئینات گچبری داخل ایوان جالب است.  

این مسجد دارای درهای قدیمی است، در روی دو درِ آن تاریخ سال 825 و 972 و 1012 هجری قمری حک شده است . همچنین سه لوح سنگی درایوان مسجد نصب شده که کلاً دال بر تعمیرات و فهرست موقوفات این جامع میباشد. 

خانقاه شیخ عبدالصمد اصفهانی بنای گنبد دار هرمی شکلی است ، که از نظر ساختمان و معماری و دارا  بودن تزئینات گچبری و محراب کاشی و ضریح چوبی شهرت خاصی دارد، این محراب مورخ بسال 707 هجری قمری است ، ضریح چوبی دارای تاریخ سال 707 هجری قمری میباشد، کتیبه کاشی سردر خانقاه بخط ثلث مورخ بسال 725 هجری قمری است، لوح سنگ مرمر سردر دارای تاریخ سال 921 هجری قمری است. مناره خانقاه دارای کاشیکاری زیبا و کتیبه ای است که در پایان آن سال 725 هجری قمری خواند میشود. 

ساختمان این بقعه روحانی مشتمل بر حرم چهار ضلعی ، ایوان با ستونهای چوبی ، گنبد کاشیکاری هرمی شکل که دارای دوازده ضلع میباشد. اصل بنا را متعلق بدوران مغول ( قرن هشتم هجری قمری ) میدانند ، صندوق منبت چوبی آن دارای کتیبه و آیاتی از قرآن مجید میباشد. در پایان کتیبه صندوق تاریخ شهر ذی الحجه الحرام سنه اثتی عشر و تسعمائه هجریه 912 خوانده میشود. مجموعۀ این بنا در عداد بقاع زیبا و بسیار جالب تاریخی است، داخل حرم بر دیوار غربی بخط نستعلیق ابیات زیر نقاشی شده است . 

گر عرض دهد سپهر اعلا                  فضل فضلا و فضل افضل  

از هر ملکی بجای تسبیح                   آواز آید که افضل افضل 

حرره ابوتراب الحسینی 1269  

این محراب گچبری که مکرر تعمیر شده است دارای تزئینات فراوان و ظرافت خاص میباشد، و متعلق به آغاز قرن ششم هجری قمری است. 

از چهار طاقی ساسانی و گنبد سنگی آن در حال حاضر چهار پایه و دو دهانه طاق آن باقیمانده است، ساختمان این آتشکده از سنگ و گچ میباشد. 

بقعه امامزاده ابوالفتوح قریه وانشان که در 12 کیلومتری گلپایگان واقعشده ، منظره بسیار بدیع و دلنشینی دارد، گنبد هرمی شکل بلند 12 ترک آن بی نهایت جالب توجه میباشد ، کتیبه این بقعه بر روی لوحه سنگ مرمری نقر شده، از مطالعه متن این کتیبه چنین معلوم میشود که شاهزاده ابوالفتوح از فرزندان حضذتامام موسی کاظم ( ع ) است . 

در این بنا سه تاریخ 962 و 963 و 990 هجری قمری بر روی لوحه مرمر و کتیبه در منبت عالی امامزاده و بدنه صندوق مرقد موجود است . بنابراین مجموعه بناهای بقعه و آثار نفیس داخلی آنرا میتوان متعلق بقرن دهم هجری و زمان صفوی دانست .

مسجد جامع سرآور از لحاظ معماری و سقف بندی و ساختمان ستون و حمالهای چوبی بنا قابل توجه میباشد ، کتیبه زیبای منبر آن از نفایس هنری این مسجد بشمار است. در روی درب مسجد تاریخ سال 979 هجری قمری خوانده میشود. 

منبر نفیس چوبی مسجد دارای کتیبه ای بخط نسخ میباشد، در پایان کتیبه سال 811 هجری قمری حک شده و همچنین روی حاشیه محجر و دو سمت منبر کتیبه دیگری نیز باقی است.  

کتیبه منبر بخط نسخ برجسته چنین است : 

1- الله مفتح الابواب  

2- هذه العماره مسجد الجامع سرالوار  

3- هذه الخیر المبارک ابراهیم بن علی سرالوری  

4- فی تاریخ عشرین ذوالقعده سنه احدی عشر و ثمانمائه. 

بنای هفده تن از ابنیه قرن یازدهم هجری قمری و زمان شاه عباس اول صفوی است، که بر طبق کتیبه سردر آن در سال 1032 هجری قمری ساخته شدهاست. 

بر روی بنای هشت گوش بقعه گنبد کاشیکاری با شکوهی قرار گرفته، که از لحاظ ساختمانی و تزئین کاشیکاری بسی جالب و زیبا است . کتیبه منظوم فارسی مفصلی در توصیف شاه عباس اول صفوی در این بنا بیادگار مانده است و حاکی از احداث این بقعه بوسیله امام قلیخان سردار معروف آنزمان است. 

بنای این امامزاده که مربوط بدوران قرن هشتم هجری قمری میباشد دارای ایوان و غرفات دو طبقه و گلدسته و گنبدی ببلندی 9 متر میباشد. تزیینات سمت شمال شرقی و جنوب شرقی این بقعه از نظر ظرافت کار شایان کمال توجه است. 

بنای مناره آجری دوره سلجوقی در عداد بلندترین مناره های قرن پنجم هجری قمری است که دارای دو در است و در درون آن پلکانی تعبیه شده است، قسمت پائین . بالای مناره مرمت گردیده است . این مناره دارای کتیبه آجری بخط کوفی است ، لیکن فاقد تاریخ میباشد، متن کتیبه آن از آیات کلام الله مجید است.

بنای جامع گلپایگان از مساجد مهم تاریخی دوران سلجوقی است، این مسجد دارای صحن و شبستان وسیع و گنبد بزرگ آجری نیز میباشد ، و متعلق بزمان محمد بن ملکشاه است، از حیث نکات فنی و ساختمانی دارای امتیازات فراوانی میباشد. از خصوصیات مسجد و گنبد  آن دارا بودن کتیبه های کوفی آجری متعدد و تزیینات فراوان دوره سلجوقی است ، در متن کتیبه کوفی گنبد نام محمدبن ملکشاه خوانده میشود، دراطراف محراب بزرگ زیر گنبد در متن کتیبه ای نام بانی اینبنای عظیم را « ابونصر ابراهیم بن محمد بن ابراهیم » آوردهاند ، همچنین بر بدنه های مختلف شبستان نام بزرگان دین و جملات مذهبی را بخط کوفی آجری نوشته اند. در زمان فتحعلیشاه قاجار شبستانهای ساده طرفین گنبد و بناهای شرقی و غربی مسجد را احداث نموده و بر ساختمان گنبد عهد سلجوقی افزوده اند ، ساختمان گنبد سلجوقی متعلق باوائل قرن ششم هجری قمری است ( 498 - 511 هجری ) . 

در سی کیلومتری شهرضا بنای کاروانسرای مهیار که از نمونه های عالی و برجسته سبک معماری و ساختمانی سراهای کاروانی صفوی است باقیمانده است، ساختمان این بنای عظیم را که دارای صحن و سردر و حجرات و یک رشته تزئینات خاص میباشد بدوره شاه سلیمان صفوی نسبت میدهند. 

این بقعه در 15 کیلومتری جنوب شهرضا و سر راه اصفهان بشیراز قرار دارد شامل صحن و تعدادی حجره است ، و در قسمت شرقی آن صحن و رواقی ساخته شده که مدخل بقعه در این رواقی ساخته شده که مدخل بقعه در این رواق واقع میباشد. 

گنبد آجری این بقعه دارای دوازده ترک و نظیر گنبد بابا رکن الدین در تخت فولاد اصفهان است. بنای اصلی این بقعه متعلق بدوران مغول است لیکن تزیینات درون رواق و گچبری و نقاشی آن از دوره صفویه است. 

این بقعه در حد شمال شهرستان شهرضا سر راه اصفهان بشیراز قرار گرفته دارای سردر و صحن با صفا و گنبد کاشیکاری میباشد و متعلق باواخر دوره صفوی است.  

در این بقعه گذشته از کتیبه ضریح ، کتیبه های دیگری از نظم و نثر بردرهای خاتم و الواح ثبت شده ، که معرف تعمیرات و آئینه کاری و تهیه ضریح نقره و سایر اصلاحات این آستانه در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری میباشد.

مسجد اما حسن از بناهای قرن ششم هجری میباشد، این مسجد دارای سردری زیبا مزین بکتیبه هایی بخط کوفی در متن کاشی فیروزه ای است، سردر و باقیمانده مناره و شبستان و محراب گچبری آن نماینده کامل و جالب ساختمان های دوره سلجوقی و تزیینات آن عهد است. 

زواره مسجد پامنار 190 کیلومتری اصفهان ثبت تاریخی 108 

در مسجد پامنار که اساس آن متعلق بدوره سلجوقیان است و دارایشش ایوان در ضلع جنوبی و مناره ای از آجر میباشد، یک رشته تزیینات هنری از نوع گچبریهای ظریف در محراب و داخل ایوانها دیده میشود، بالاخص خطوط ثلث گچبری داخل هلال محراب جلب توجه می نماید. 

مناره این مسجد در سال 461 هجری قمری بنا شده و از نظر قدمت دومین مناره ایران است ( اولین مناره متعلق بمسجد ساوه است که مورخ بسال 453 هجری قمری است) . کتیبه کوفی آجری مورخ این مناره در عداد زیباترین کتیبه های قرن پنجم هجری قمری بشمار میرود. 

زواره ( 12 کیلومتری اردستان ) مسجد جامع ثبت تاریخی 283  

این مسجد از بناهای قرن ششم هجری قمری میباشد. بنای آن شامل صحن و گنبد آجری و محراب است. کتیبه ای که معرف تاریخ این جامع سلجوقی است در قسمت فوقانی نماهای اطراف صحن مسجد قراردارد و بر طبق تحقیقی که بعمل آمده تاریخ آن سال 530 هجری قمری میباشد. 

در این مسجد تاریخ سال 531 هجری قمری هم خوانده میشود. بطور کلی میتوان گفت که جامع زواره در سال 530 هجری قمری ساخته شده و بعداً محراب نفیس با حاشیه زیبا بآن افزوده شده، تا اینکه تمام بنا در سال 551 هجری قمری بپایان رسیده است

مسجد جامع اردستان از مساجد بسیار زیبای دوران سلجوقی بشمار میرود . این جامع دارای شبستان و گنبد آجری و ایوان بزرگی است، در طرفین شبستان بزرگ شبستانهای کوچکتری ساخته شده، و صحن آن دارای ایوان و غرفاتی میباشد. 

این بقعه که شامل گنبد و ساقه هشت گوش میباشد دارای صحن وسیع و محوطه مرکزی و طاقنماهائی است که دورادور محوطه  را فرا گرفته ، روکش گنبد و ساقه و پشت بغلهای طاقنمای آن مزین بکاشیکاری زیبائی بوده است که هم اکنون نمونه های چندی از آن باقی میباشد. این بنا مربوط باوائل دوره قاجار ودارای تاریخ 1204 هجری قمری است. 

این قلعه که در شرق رودخانه زاینده رود و در حوزه لنجان قرار دارد بنام « قلعه خان لنجان » هم نامیده میشود . این قلعه که از سنگ و آجر با ملاط ساروج ساخته شده بر روی سه شاخه از ارتفاعات بنا گردیده . اصل بنای ن متعلق بدوران ساسانی است که سپس در دوره سلجوقی ضمن تصرفاتی الحاقاتی بآن هم نموده اند .

ساختمان این مسجد در قرن سیزدهم و بال 1296 هجری قمری بوسیله حاج محمد جعفر آباده ای انجام شده، ساختمان مسجد از نظر معماری و کاشیکاری بسیار جالب است.