سه شنبه, 22 آبان 1397 01:26

نوشیجان تپه (قسمت سوم، تالار اصلی)

نوشته شده توسط shahrzad MirzaAbedini

ایمیل

به عکس زیر امتیاز دهید

(1 Vote)

Nooshijan part3 Nooshijan part3

معبد اصلی یا معبد مرکزی بنایی است به صورت نیمه چلیپا یل 8 گوش که با خشت خام و با همان عناصر معماری دژ نوشیجان ساخته شده است .

این بنا که پیش از تخریب بالاشه سنگهای ورقه ای از نوع سنگهای شیست محلی به منظور حفاظت پر شده بود، ضمن حفاری و پس از تخلیه لاشه سنگهای مطابق با همان سیمای اصلی خود ظاهر شد. یکی از مهمترین و با ارزش ترین آثار دوره ماد و مهمترین اثر معماری تپه نوشیجان نیز همین بنا است. کشف و پیدایش این بنای خشتی ، که از نظر ساختمانی و معماری یکی از فرمهای پیشرفته این دوره است ما را با مظاهر مذهبی زمان ماد و چگونگی پیشرفت این کیش و آیین (زرتشتی) آشنا می سازد. معبد که از دو اطاق مجاور و مقابل و جدا از یکدیگر ساخته شده و با درگاهی به پهنای 90 سانتی متر به یکدیگر راه می یابند که بر طبق طرح و نقشۀ قبلی و با توجه به معماری نیایشگاه قدیمی و با در نظر گرفتن فرم آن بوجود آمده است؛ هنگام عملیات خاکبرداری مقداری سفال های قرن هفتم قبل از میلاد از این مکان به دست آمد. در گوشه دیگر این بنا در زاویه شمالی سرسرا و در داخل بنای اصلی پایه آتشدان و محراب معبد به نحو چشمگیری ساخته شده است که بر روی آن مقداری خاکستر از بقایای نیایش و نگهداری آتش به دست آمد . پایه محراب یا آتشدان از سه قسمت کاملاً متمایز از خشت خام ، به نحو جالب توجهی ساخته شده است . مجمر یا آتشدان که صفحه مربع شکل فوقانی را تشکیل می دهد، در وسط آن محل قرار گرفتن آتش به چشم می خورد . لازم به ذکر است که بعدها در دوره هخامنشیان و ساسانیان نیز به این نوع آتشدانها برخورد می کنیم .

در درون معبد و به روی سطوح جانبی آن پنجره نمایی بصورت تزیینی ساخته شده که در اصطلاح آنها را پنجره های کور می نامیم و علاوه بر این پنجره ها ، تعدادی حفره های غیر مشخص و صلیبی شکل که احتمالاً ، هم جنبه تزیینی داشته و هم برای گذاشتن وسایلی درون آنها بوده وجود دارد.

ورودی اصلی معبد ، که در بدنه جنوبی و از درون اطاق مستطیل شکل مجاور می باشد و از این لحاظ درست مشابه و نظیر معبد قدیمی است که با توجه به پلان بنای مکشوفه آن را می توان دومین نمایشگاه ساخته شده در تپه نوشیجان دانست .

از طرفی وجود پله های گرد در هر دو مکان ، بطور یکنواخت ، دارای عملکرد یکسانی بوده که در دومین بنا فقط محل آن تغییر کرده است . هم چنانکه نقشه بنا نیز با مختصر اختلافی ، تغییر جهت یافته است. نقشۀ معبد مرکزی زمانِ ماد در نوشیجان به گونه ای است که ما را به سنت معماری دوره ساسانی نزدیک می کند و برای اولین بار طرح چلیپا شکل ساختمانی را در کاخ بیشابور و در اکثر آتشگاههای زمان ساسانی مشاهده می کنیم . ولی در مقایسه مکانی و زمانی طرح چنین فرمی را می توان با نقشه یکی از اطاقهای منقوش مکشوفه از حفاری های لرستان در محل معروف به باباجان که در حدود 100 کیلومتری جنوب غربی این مکان قرار دارد بررسی نمود.

اما در مورد پنجره های کور باید گفت که از قرن نهم تا هفتم ق . م آشوری ها با چنین پنجره های کاذب آشنایی نداشته اند ولی در بناهای اورارتویی نه تنها در بناهای خشتی بلکه در بناهای سنگی نیز چنین پنجره هایی وجود داشته و ما در معماری زمان هخامنشیان در دو نقطه فارس ، در نقش رستم به روی بدنه کعبه زردشت و در پاسارگاد به روی بدنه بنای معروف ، به قبر کمبوجیه با آن مواجه می شویم.

به هر جهت دقت و توجهی که در پر کردن و حفظ معبد مرکزی به عمل آمده این احتمال وجود دارد که در مجموعه بناهای نوشیجان ، قلعه و دژ فقط به منظور حفاظت و پاسداری از این بنای مذهبی و مهم بوده است . زیرا در غیر اینصورت می توانسته اند بنای متروکه را بدون پر کردن ها رها کنند.

منبع: سرفراز، علی اکبر و همکاران (۱۳۸۹)؛ باستان شناسی و هنر دوران تاریخی ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی؛ انتشارات مارلیک؛ صص ۴۰-۴۱