مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم

شاه طهماسب اول صفوی برای زیارت حرم عبدالعظیم از قصبه‌ی تهران عبور می‌کرده و دستور ساخت بارویی یه طول یک فرسخ به دور قصبه‌ تهران را می‌دهد. پس از وی شاه عباس صفوی در این ناحیه چهارباغ و چنارستانی احداث میکند و بعد دیوار بلندی دور آن کشیده و مقر سلطنتی داخل آن ساخته و آن را ارگ می‌نامد.

پیترو دلاواله در سال 1028 تهران را به چنارستانی که کاخ را احاطه کرده توصیف نموده و تهران در اواخر دوران صفوی تبدیل به مقر موقت شاهان صفوی شده‌بود. شاه سلیمان صفوی نیز در آن بنایی برای خود ساخته‌بود.

اما امروزه در کاخ گلستان هیچ بنایی از زمان صفویه باقی نمانده‌است و قدیمی‌ترین بنا که ایوان تخت مرمر و خلوت کریم خانی هستند، متعلق به دوره‌ی کریم خان زند می‌باشند.

سال 1172 کریم خان برای نبرد بر ضد محمدخسن خان قاجار به تهران اردوکشی کرده‌بود و بعد از پیروزی بر وی در دیوانخانه‌ی قدیمی تهران (کاخ گلستان) بارعام داده و خود را به عنوان وکیل الرعایای ایران معرفی نمود.
کریم خان زند بین سال‌های 1173 و 1180 ه.ق به ساخت دیوانخانه‌ای در کاخ گلستان مشغول بوده‌است.

اما اهمیت واقعی ارگ مربوط به زمان آقامحمدخان قاجار ایت. بعد از مرگ کریم خان در سال 1193 آقامحمدخان در یال 1195 ایل قاجار را از دشت گرگان به سمت البرز جنوبی یعنی تهران سوق داد. برخی از محققین و صاحب نظران 2 دلیل را برای انتاخب تهران بعنوان پایتخت توسط آقامحمدخان قاجار عنوان کرده‌اند:
1) نزدیکی تهران به گرگان که محل ایل قاجار یود
2) نزدیکی به روسیه

پس از غلبه آقامحمدخان بر لطفعلی خان زند ، وی در سال 1209 به تهران بازگشته و در نوروز سال 1210 در تهران تاجگذاری می‌کند، اما به دلیل لشکرکشی‌های زیاد آقامحمدخان دیگر وقتی برای آبادی و ساخت و ساز در تهران نداشت.

7 پادشاه قاجار و 2 پادشاه پهلوی در کاخ گلستان تاجگذاری کرده‌اند.
تاجگذاری فتحعلی شاه قاجار در سال 1212 (همزمان با ناپلئون و در آستانه‌ی قرن 19) به اهمیت بنا افزوده‌شد، پس از او در سال 1264 ناصرالدین شاه قاجار تاجگذاری می‌کند و 49 سال به حکومت در کاخ گلستان تهران می‌پردازد. دیدار وی به عنوان اولین پادشاه ایران از اروپا در 3 سفر باعث تغییرات اساسی متاثر از هنر و فرهنگ اروپا در کاخ گلستان می‌شود.

در دوره‌ی فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه قاجار گسترش بناهای داخل ارگ و تغییرات اساسی انجام می‌شود. در زمان 3 پادشاه آخر سلسله‌ی قاجار یعنی مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمد شاه تا انقارض سلسله‌ی قاجار در سال 1304 ه.ش تغییرات معماری در کاخ بوجود نیامد اما وقایع مهم سیاسی مانند انقلاب مشروطه در این دوران به وقوع پیوست. سلسله‌ی قاجار 135 سال در ایران حکومت کرده و مقر حکومتی آن کاخ گلستان بوده‌است.

زمان رضاشاه پهلوی بخش‌های زیادی از ارگ تهران، حصار دور آن، تکیه دولت و ساختمان‌های اندرونی تخریب شدند.

حافظه‌ی تاریخی کاخ گلستان 442 سال است و می‌توان آن را به عنوان سند زنده‌ی تاریخ ایران و مکانی برای نمایش سیر تحول و تطور معماری و هنرهای وابسته به آن دانست.

در حال حاضر (سال 1392) وسعت کاخ گلستان 5.4 هکتار و یک دهم وسعت اولیه‌ی خود است، نام مجموعه از عمارت خروجی آن گرفته شده‌است.

ورودی کاخ از ضلع جنوبی مجموعه و ضلع شمالی میدان ارگ است. در حال حاضر شامل 14 عمارت است که 6 تای آن قابل بازدید نیستند و مابقی برای بازدید عموم آزاد است که شامل:
1) ایوان تخت مرمر
2) خلوت کریم خانی
3) نگارخانه
4) حوض خانه
5) شمس العماره
6) عکسخانه
7) تالار الماس
8) کاخ ابیض

در حال حاضر بازدید از کاخ همه روزه به غیر از یکشنبه‌ها امکان پذیر است.
قیمت بلیط برای ایرانی‌ها ورودی 2000 تومان و برای هر کاخ 1000 تومان و برای اتباع خارجی ورودی 15000 تومان و برای هر کاخ 5000 تومان است. همچنین بازدیدهای گروهی شامل 50 درصد تخفیف هستند.

اما کاخ گلستان با تمام زیبایی ها و فضای آرامش بخش خود عاری از کاستی‌ها به خصوص برای بازدیدکنندگان مشتاق نیست! در این‌جا به برخی از مشکلات در مجموعه‌ی گلستان اشاره می‌کنیم:
1)نبود راهنمای مطلع؛ فردی که در بدو ورود گردشگر مسیر بازدید را به او نشان دهد.
2)کمبود بروشور، نقشه و کتاب جهت اطلاع رسانی
3)نبود اطلاعات کافی در کنار اشیا و لوازم درون موزه‌ها و نبود برگردان صحیح به زبان‌های دیگر
4)معلوم نبودن در ورودی در زمستان‌ها و هوای سرد، به دلیل اینکه درها به علت سردی هوا بسته هستند اما هیچ نشانه‌ای از محل ورودی کاخ‌ها وجود ندارد
5)در فصل سرما برای گرم کردن ساختمان‌ها از وسایل گرمایی استفاده می‌شود که دمای درونی کاخ‌ها را به اندازه‌ای بیش از حد گرم می‌کند به طوری که بازدیدکنندگان در زمستان پس از چند دقیقه گشتن در کاخ احساس گرما میکنند، ضمن اینکه گرمای بیش از حد برای حفاظت از این بنای تاریخی هم می‌تواند مضر باشد.
6)درون کاخ‌ها و موزه‌ها بر اساس وسعتشان باید یک یا چند راهنما وجود داشته باشد که بر موضوعات تاریخی و مکان مورد بازدید نیز احاطه داشته و توانایی توضیح موضوعات را نیز داشته باشد، موضوعی که سال‌هاست کمبود آن در کاخ گلستان بسیار ملموس و گاه آزاردهنده است.
7)معمولاً در مکان‌های تاریخی با وسعت زیاد مانند کاخ‌های تهران که دیدار از آن‌ها ممکن است ساعت‌ها به طول انجامد ، مکانی برای استراحت و رفع گرسنگی گردشگران و بازدیدکنندگان در نظر گرفته می‌شود، مکانی که در مجموعه‌ی گلستان خبری از آن نیست.
8)نظافت موزه‌ها به خصوص گردگیری از آینه‌کاری‌ها تعریفی ندارد!

نوشته: شهرزاد میرزاعابدینی

• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
• مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم مجموعه کاخ گلستان و تهران قدیم
•