مسجد جامع نائین از ابنیه مشهور تاریخی ایران است. ساختمان اصلی بنا متعلق بقرن چهارم هجری است، و شباهت کاملی از نظر ساختمان طاقهای هلالی بمسجد تاریخانه دامغان و مسجد جامع نیریز فارس دارد، مسجد شامل یازده طاق نما با سقفهای هلالی است، طاق نمای وسطی از سایر طاق نما وسیعتر ساخته شده. بر روی دیوار و طاق و جرز ها نقوش متنوع هشت ضلعی و اشکال هندسی ساده توأم با شاخ برگ گچبری شده ، از مختصات این گچبری ساده گودی و عمق آناست، همین امتیاز در هنر گچبری موجب شده که این بنای ساده را در عداد مساجد اولیه اسلامی بدانیم.

اهمیت دیگر این جامع وجود منبر و درب چوبی منبت و گرانبهای تاریخی آن است ، که از نظر ظرافت کار دارای ارزش صنعتی نیز میباشد، در روی منبرکتیبه ای بخط نسخ در متن شاخ و برگ حک شده ، این کتیبه دارای تاریخ سال ( ص 70 ) 711 هجری است، که مصادف با زمان وقف منبر از طرف جمال الدین ملک التجار بر مسجد است ، در کتیبه قاب درب چوبی مسجد سال 874 هجری قمری کنده شده، این تاریخ مربوط بزمان تعمیر مسجد میباشد . این مسجد را بنام مسجد علویان هم مینامند.