معماری هخامنشی ، هنری است از نوع تلفیق و ابداع که از سبک معماریهای بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو اقتباس شده و با هنر نمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری پدید آورده است . هخامنشیان با ساختن این ابنیة عظیم می خواستند عظمت شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.
دروازه ملل
در مشرق جلوخان پلكان ورودي، به فاصله 22 متري از لبه صفه، كاخ كوچكي است كه "دروازه همه ملل" نام دارد زيرا كه نمايندگان همه اقوام تابع كشور ايران بدان وارد ميشده و سپس به سوي كاخهاي بار ميرفتهاند اين بنا مشتمل است بر تالاري با ديوارهاي خشتي ستبر، سه درگاه عظيم و چهار ستون رفيع كه سقف نگه ميداشته اند.اين ساختمان متعلق است به زمان خشايارشا و اگر هم داريوش بزرگ پي ريزي اش كرده بود، خشايارشا آن را برآورده و تمام كرده است.
تالار، 5/612 متر مربع وسعت دارد (هر ضلع، 75/24 متر) و بامش 18 متر بلند تر از سطح جلوخان پلكان ورودي بوده و به عبارت ديگر، تيغه كنگرههايش نزديك 33 متر از سطح دشت (در كنار ديوار صفه) بالاتر بوده است.
ستون هايش كمي بيشتر از 5/16 متر ارتفاع داشته اند و دو تاي آنها تا سال 1965 م. بر سر پا بوده و يكي ديگر را هم با خرده ريزهها و شكستههاي دو ستون ديگر بر پا كرده اند (نگاه كنيد به ضميمه سوم). اين ستون تازه ب پا شده كامل ترين ستون تخت جمشيد كنوني است.
ستون هاي اين تالار از چند قسمت درست شده است؛ زير ستوني به صورت زنگوله، با شيارهاي عمودي كه اصطلاحاً قاشقي خوانده مي شود و بر فراز آن يك سنگ چرخ مانند كه بدان شالي ستون مي گويند، سپس قلمه ستون است كه به صورت استوانه اي شياردار و رفيع بر فراز شالي نهاده شده (تعداد شيارهاي استوانه 48 عدد است.)
آنگاه گل ستون مي آيد كه خود از چند قسمت درست شده و به نقش برگ ها و غنچه هاي دوازده پر و گل نيلوفر آبي و برگ هاي طوماري و پيچكي نخل آراسته است و قسمت چهارم، سر ستون است كه به شكل گاو زانو زده دو سر پشت به پشت داده است كه با گل و برگ تزيين شده است. بر فراز سر ستون، يعني ميان سر و گردن گاوهاي پشت به پشت داده، سر يك شاه تير قرار مي گرفته است. ان شاه تيرها به نوبه خود تيرهاي كوچك تري را حمل مي كرده اند و سقف بر روي آنها نگه داشته مي شده است. درگاه هاي غربي و شرقي هر كدام 10 متر ارتفاع و 82/3 متر پهنا دارند اما درگاه جنوبي ارتفاع بيشتري داشته و بر خلاف آنها، ساده و بي نقش بوده است. در دو جانب درگاه غربي، دو گاو نر بسيار عظيم جرزهاي درگاه را بر پشت خود نگه داشته اند. روي اينها به جهت غرب يعني دشت است و بازديد كننده تازه وارد شده را مي نگرند و پاهاي جلويي شان بر سكوهايي كه 5/1 متر از كف درگاه ارتفاع دارد، نهاده شده است.
https://www.bahramabedini.com/fa/photography/historical/ancient-iran/perspolise-takht-jamshid#sigProId1fc1a369f4