طبق آمار منتشر شده توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در نوروز 85، 35 میلیون؛ سال 86، 55 میلیون سفر؛ سال 87، 71میلیون سفر؛ سال 88، 99 میلیون سفر ، سال 89، بیش از 120 میلیون سفر و بالاخره 169 میلیلون سفر در نوروز 90 انجام شده است.
از طرف دیگر آنچه كه بیشتر از تعداد سفرهای ارائه شده، بحث آمارها را تعجب برانگیز میكند، شیوه محاسبه آن است كه بر مبنای نفر_سفر انجام می شود. روشی كه هرچند عنوان قابل قبولی دارد ولی در عمل و شیوه محاسبه، تعداد مسافران عبوری از كنار هر شهر را در برگرفته و هیچ سنخیتی با ملاك سازمان جهانی جهانگردی ندارد.
این شیوه محاسباتی بنا به گفته معاون گردشگری سازمان مزبور قرار بود در سال جدید تغییر كرده و به شیوه كاملا نوینی انجام شود. این روش كه نامی از آن برده نشد در سال جدید به تاریكخانه وعده‌های محقق نشده پیوست.
اینكه چرا سازمان متولی با وجود اعلام این خبر همچنان از همان شیوه قدیم نا كارامد استفاده كرده و اینكه تا چه زمانی این آمارهای اشتباه ملاك برنامه‌ریزی دست‌اندركاران حوزه صنعت گردشگری قرارخواهد گرفت، خود جای سوال و بررسی دارد؟!
به چه دلیل امسال هم از شیوه نفر سفر استفاده شد:
-چون متولیان نتوانستند شیوه محاسباتی دیگری ارائه كنند؟
-از امكانات كافی برای این كار برخوردار نبودند؟
-واحد نفر ـ سفر برای آمارگیری سهل‌تر بوده و به وسیله آن می‌توان آمارها را بیشتر نشان داد؟
جالب اینکه عواملی چند ازجمله قیمت بنزین باعث افزایش ماندگاری مسافران درمقاصد گردشگری شده واز تردد حتی الامکان خودداری نموده اند. ازسوی دیگر آمار مسافران ورودی هتل‌های مشهد به عنوان مهمترین مقصد گردشگری معنوی کشور نشان ازکاهش سفر درنوروز 90 دارد.
خبرگزاری میراث فرهنگی ـ گروه میراث فرهنگی ـ شهر مشهد كه عنوان پایتخت معنوی ایران را یدك می‌كشد در نوروز 90 با كاهش چشمگیر مسافر نسبت به سال‌های قبل مواجه شد به طوریكه به گفته رئیس جامعه هتلداران استان خراسان رضوی میانگین اشغال هتل‌های این شهر به 47 درصد رسید! این در حالی است که گفته می‌شود، هتل‌ها قیمت‌های خود را افزایش نداده بودند و حتی هتل‌های ارزان قیمت با مشکل اشغال اتاق‌ها مواجه شدند.
محمد قانعی با اعلام این خبر به CHNگفت: «حضور مسافران در مشهد در نوروز 90 نسبت به سال‌های گذشته كاهش چشمگیری داشته و با وجود اینكه ظرفیت اسكان و تعداد تخت‌ها از 15 درصد به 20 درصد افزایش پیدا كرد اما فقط 10 درصد مسافران ورودی به مشهد در هتل‌ها اقامت كردند.»
وی افزود: « بر اساس آمارهای اندازه‌گیری شده از تاریخ 25 اسفند تا 12 فروردین ماه، میانگین اشغال هتل‌ها 47 درصد بوده و حتی در لحظه تحویل سال كه برای مسافران اهمیت زیادی دارد ظرفیت اشغال هتل‌ها 80 درصد بود.»
وی با ذكر اینكه اشغال زیر 50 درصد باعث زیان هتلداران می‌شود، تاكید كرد: «كاهش اقامت در هتل‌ها در حالی است كه هتل‌ها امسال قیمت‌های خود را افزایش ندادند و حتی هزینه اقامت در یك هتل دو ستاره خوب به اضافه سرویس صبحانه، نهار و شام با شبی 20 هزار تومان خالی بود.»
قانعی با بیان اینكه شهر مشهد در طی سه سال گذشته با سیر نزولی ورود مسافر مواجه شده خاطر نشان كرد: «از سال 87 به این طرف ورود مسافر به مشهد و اقامت در هتل با سیر نزولی همراه بوده به طوریكه میزان اقامت مسافران در هتل‌های این شهر از 35 درصد در سال 87 به 10 درصد در سال 90 رسیده‌است.»
قانعی یكی از مهمترین دلایل كاهش مسافر در ایام نوروز را مربوط به افزایش قیمت سوخت در هدفمندی یارانهها دانست و گفت: «بیشتر مسافران شهر مشهد با وسیله نقلیه شخصی به این شهر سفر می‌كنند به طوریكه طبق آمار سال گذشته 57 درصد مسافران ورودی به این شهر با وسیله نقلیه شخصی به آن سفر كرده‌اند.»
وی ادامه داد: «ولی امسال به دلیل بالا رفتن قیمت سوخت، سفر به مشهد كه در گوشه شرقی كشور قرار دارد مقرون به صرفه نبوده و باعث كاهش گردشگران به این شهر شده است.»
رئیس جامعه هتلداران استان خراسان رضوی تصریح كرد: «از آنجایی كه مشهد پایتخت معنوی ایران است و مسافران ورودی به آن بیشتر از قشر متوسط و پایین جامعه هستند ضروروت دارد تا كمك‌های دولتی برای حمایت از بخش گردشگری در این شهر انجام شود.»
وی تصریح كرد: «البته می‌توان با ارزان‌سازی هتل‌ها، افزایش قیمت سوخت را جبران كرد اما حمایت دولت باید در این حالت شامل حال هتلداران شود و گرنه هتلداران به شدت متضرر می‌شوند.»
قانعی افزایش تعداد خانه‌های استیجاری در ایام نوروز كه هیچ گونه نظارتی بر آنها انجام نمی‌شود را در از دست دادن مسافران هتل‌ها موثر دانست و گفت:«امسال تعداد خانه‌های استیجاری بیشتر شده و این مسئله باعث جلب مسافران و رقابت با هتلدارن بود كه متاسفانه منجر به از دست رفتن تعداد زیادی از مسافران هتل‌ها شد.
اعلام افزایش آمار سفرهای نوروزی كه رقم صعودی 30 درصدی را نسبت به سال‌های قبل نشان می‌دهد، در آغاز سالی كه با شروع بزرگترین تحول اقتصادی در كشور همراه بود، شگفتی كارشناسان این حوزه را در‌پی داشت.
بررسی سفر مسافران نوروزی در استان‌های مختلف و نگاه اجمالی به آمارهای منتشر شده از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری نشان‌دهنده تغییر الگوی گردشگری داخلی متاثر از هدفمندی یارانهها است. ضمن اینكه فرایند محاسبه و اندازه‌گیری این آمار نیز محل مناقشه و عدم مقبولیت آن در میان كارشناسان و جوامع دانشگاهی است؛ به طوریكه كارشناسان این آمار را نادرست دانسته و اعلام آن را به عنوان مانعی برای پیشرفت و برنامه‌ریزی دقیق در حوزه گردشگری می‌دانند كه هدر رفتن سرمایه‌گذاری‌ها را به دنبال دارد.
اسماعیل قادری كارشناس و مدرس گردشگری در این‌باره به CHN گفت: «آمار ارائه شده از سوی سازمان متولی بر مبنای علمی نبوده و به هیچ عنوان مطابق با معیار سازمان جهانی جهانگردی یا WTO نیست.»
وی افزود: «بر اساس تعریف WTO از گردشگری، سفر به محلی غیر از محل اقامت دائم اطلاق می‌شود كه حداقل به مدت 24 ساعت و حداكثر یك سال و با هدف تفریح و گذراندن تعطیلات انجام می‌گیرد كه تعریف مشخص و ثبت شده‌ای است.»
قادری ادامه داد: «در این تعریف سفر بین مبدا و مقصد تعریف می‌شود نه شهر‌های مختلف كه در مسیر گردشگر قرار دارند. در حالی كه در ایران در اندازه‌گیری آمار سفر به این موضوع توجهی نشده و تنها از لفظ نفر ـ سفر استفاده شده و عبور مسافران از یك شهر ملاك قرار گرفته می‌شود، نه اقامت آنها در شهر مورد نظر!»
این كارشناس با اعتراض به شیوه اندازه‌گیری آمار سفر و انتساب آن به سازمان جهانی گردشگری تصریح كرد: «اگر قرار باشد سازمان WTO به روش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به محاسبه آمار بپردازد سالانه رقمی معادل 100 میلیارد گردشگری به دست می‌آید كه غیر منطقی است.»
وی افزود: «موضوع شیوه آمارگیری گرشگری چندسالی است که به صورت نفر ـ سفر درآمده و با اینکه بارها دراین‌باره صحبت شده و اشکالات این شیوه به بحث گذاشته شده است، اما همچنان متولیان گردشگری در کشور تلاش می‌کنند تا از این روش برای بیان آمار گردشگری استفاده کنند. جا دارد تا در بحثی شفاف در رسانه‌ای چون رسانه ملی، این موضوع به مناظره و چالش کشیده شود.»
در آمار گردشگری نوروز رونق اقتصادی جایی ندارد:
گردشگری زمانی سودمند بوده و به‌عنوان گردشگری واقعی مطرح می‌شود كه به ارزآوری و رونق اقتصادی شهر یا كشور مورد نظر منجر شود. در حالی كه به اعتقاد كارشناسان آمار سفرهای نوروزی از این جهت كه در بسیاری از مواقع عبور مسافران را شامل شده و اقامت و هزینه كرد اقتصادی را برای شهر مورد نظر در پی نداشته است، نمی‌تواند آمار درستی از گردشگری واقعی باشد.
قادری در این مورد گفت: «سفر باید برای میزبان منافع اقتصادی داشته باشد. گردشگری كه از كمربندی یك شهر عبور كرده و در آن شهر اقامت نمی‌كند اصلا گردشگر به حساب نمیآید.»
وی خاطر نشان کرد: «در سفرهای داخلی درآمدزایی برای شهر مقصد، بیشتر از طریق خرید سوغات صورت می‌گیرد و گرنه همان اقامت چند روزه گردشگران در شهر، آنچنان كمكی به رونق اقتصادی نمی‌كند. چون مسافران معمولا در چادر اقامت می‌كنند و مواد غذایی مورد نیاز خود را هم از شهر مبدا با خود می‌آورند و معمولا خرید چندانی در شهر انجام نمی‌دهند.»
آمار ارائه شده برای صنعت گردشگری قابل استفاده نیست:
محمود ضیایی دیگر كارشناس گردشگری نیز شیوه آمارگیری گردشگران نوروزی را ناصحیح دانسته و
تصریح كرد: «در گردشگری هدف از ارقام و آمار بررسی اثرات مثبت و منفی گردشگری، درآمد زایی و... است. وقتی كه یك مسافر در شهری اقامت نداشته و فقط از كنار آن عبور میكند به عنوان گردشگر به حساب نمیآید.»
وی افزود:«البته این آمارها درست است و باید در جای خود استفاده شود؛ اما در صنعت گردشگری قابل استفاده نیست. آمار مورد استفاده در گردشگری باید دقیق باشد تا بتوان بر اساس آن برنامه‌ریزی كرد.»
وی با بیان اینكه مشكل ارائه آمار هر ساله تكرار شده اما هیچ گونه تغییری در عملكرد مدیران مشاهده نمی‌شود خاطر نشان كرد: «مبنای دقت در فرایند مدیریتی، اطلاعات و آمار است و هر چه آمار شفاف‌تر باشد، تفسیر آن برای تخصیص منابع برنامه‌ریزی دقیق‌تر خواهد بود. اما آماری که امروز از گردشگری ارائه می‌شود، از شفافیت و دقت لازم برخوردار نیست.»
شمارش گردشگران كار پیچیده‌ای است:
«حمید ضرغام»، کارشناس گردشگری درباره پیچیده‌گی شمارش گردشگران به CHN گفت: «شمارش تعداد گردشگران نه تنها در ایران بلكه در همه جای دنیا كار پیچیده‌ای است و به راحتی نمی‌توان مسافر و گردشگر را از هم جدا كرد. تعداد مسافران با در نظر گرفتن ضرایبی از نمونه‌گیری‌های داخلی تعیین می‌شود و این گونه نیست كه به راحتی و با شمارش مسافران عبوری این آمار را ارائه داد.»
این كارشناس گرشگری در ادامه گفت: «آمارهای سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بر اساس نفر ـ سفر تنها اشتیاق و انگیزه سفر را در مردم بیدار كرده و امنیت سفر را تامین میكند اما ناصحیح بودن آن موجب افزایش تسهیلات بیش از ظرفیت واقعی شده و اعتماد سرمایه‌گذاران به اطلاعات دولتی را كمتر میكند.»
وی درباره ضرورت ارائه آمارهای درست ادامه داد: «مهمترین مسئله در برنامه ریزی‌های گردشگری ایجاد تسهیلات برای گردشگران است و اگر این ارقام درست نباشد هر كس بنا بر احساس و گمان خود برای ایجاد تسهیلات اقدام میكند كه به سود سرمایه گذار و گردشگر نخواهد بود.»
منبع: خبرگزاری میراث فرهنگی
