دراین راستا داده های اقتصادی قابل ملاحظه‌ای از سوی سازمان‌های متولی گردآوری می‌شوند كه در اختیار این سازمان‌ها باقی می‌مانند ومعمولاً نشر آنها با سطوح دقت متفاوتی صورت می‌گیرد. به همین دلیل بسیاری از مطالعات اقتصادی كلان یا نتایج تحلیل‌های اقتصادی انجام شده از دقت كافی برخوردار نبوده و این‌چنین است كه بخش قابل توجهی از ایرادات و انتقادات مطرح شده در حوزه اقتصاد گردشگری به مبانی آماری آن باز می‌گردد و در نتیجه نتایج و تحلیل های آن را مغایر با هم نشان می‌دهد !

البته بسیاری از آمارها و یا ارقام جابجا شده در صنعت گردشگری لحاظ نمی‌شود مثلاً بسیاری از مبادلات و یا درآمدهای حاصله از رفت و آمد افراد در مرزهای دو کشور بطور دقیق ثبت نمی‌شود و یا به حساب نمی‌آید.

درآمد گردشگری در سال‌های مختلف نوسانات مختلفی داشته است و این بسته به موقعیت و وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی کشورها متفاوت بوده‌است. اما آنچه مسلم است در اغلب نقاط دنیا رشد درآمد ناشی از گردشگری مثبت بوده‌است. متا سفانه آمار گردشگران خارجی ورودی به كشورایران تا كنون توسط هیج مرجع رسمی كشور تهیه نشده‌است، هرچند این آمار برای سیا ستگذاری، برنامه‌ریزی، كنترل و نظارت بر بخش گردشگری كشور وجذب سرمایه‌گذاران در تاسیسات گردشگری از اهم امور می‌باشد. ولی تاكنون توجه لازم به آن صورت نگرفته‌است. البته برای حل این معضل در برنامه چهارم توسعه كشور” تدوین طرح جامع آمار گردشگری كشور” مصوب گردید و پیرو آن  درسال 1384{دفتر برنامه ریزی، آمار واطلاعات} بعنوان اتاق فكر سازمان درساختار تشكیلاتی سازمان جدید التاسیس میراث فرهنگی وگردشگری پیش‌بینی و مصوب گردید ولیكن دراوائل سال بعد با مدیریت جدید سازمان این دفتر منحل گردید و سامان دادن به آمار گردشگری درنطفه خاموش شد.

در حال حاضرهر چند آمار گردشگران وجود ندارد ولی آمار مسافران خارجی ورودی به كشور توسط چهار مرجع (اداره كل اتباع خارجه نیروی انتظامی – اداره كل اتباع خارجه وزارت امور خارجه – سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی  و گردشگری – سازمان گمرك كشور ) جمع آوری می شود كه متاسفانه هركدام با نواقصی مواجه می‌باشد اولی آمارخود را محرمانه تلقی كرده و منتشرنمی كند – دومی نظام آمارگیری مناسب ومستمری ندارد – سومی صرفا آمار گردشگران ورودی به هتل‌های تحت پوشش را جمع آوری می‌كند كه فاقد جامعیت و زمانبندی مناسب می‌باشد – لذا تنها آمار معتبر در خصوص مسافران خارجی ورودی مربوط به سازمان گمرك كشور می‌باشد كه آن هم فاقد شاخصهای لازم برای شناسائی گردشگر از مسافر می باشد، ولی علی‌رغم این مسائل تنها آمار در دسترس كشور می‌باشد كه با كمك از نظرات كارشناسی اگر در ضریب ۵۰ درصد ضرب كنیم می توانیم بصورت حدودی تعداد گردشگران خارجی ورودی را تخمین بزنیم.

به گزارش سازمان جهانی گردشگردی در سال 2010 درآمد مستقیم و غیرمستقیمی که از طریق گردشگری عاید ایران شده از 900 میلیون دلاربیشتر نیست. آمار منتشر شده توسط مراجع دولتی ایران فاصله جدی با منطق و واقعیت دارد. سازمان میراث فرهنگی وگردشگری، تعداد گردشگران خارجی در ایران را درسال 1389 حدود 000/100/3 نفر اعلام کرده که به نظر بسیاری از صاحب‌نظران این حوزه، آمار منتشره توسط این سازمان اغراق آمیز است و رقم واقعی بسیار پایین‌تر می‌باشد. در حال حاضر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به تدریج عملکرد ضعیف‌تری از خود بروز داده و از سال 1378، آمارها و اطلاعات مربوط به ظرفیت مراکز اقامتی و دفاتر خدمات مسافرتی را منتشر ننموده‌است. نگاهی به آمارهای موجود حداقل در  سال‌های گذشته نشان می‌دهد تناقضات آماری در صنعت گردشگری ایران ریشه‌ای دیرینه دارند. به عنوان مثال در حالی که سازمان ایرانگردی و جهانگردی در سال 1374 آمار گردشگران و ورودی را 488 هزار نفر اعلام کرد ولی سازمان جهانی گردشگری (WTO) این آمار را 195 هزار نفر ارائه داد.

با توجه به نبود نهادی که آمار مستند گردشگری را اعلام کند، در این تحقیق، از آمار مسافران ورودی و خروجی اعلام‌شده توسط سازمان گمرک کشور که تنها سازمانی است که آمارهای تا حدودی مستمر ارایه می‌کند، همچنین خبرهای مندرج در رسانه‌ها و نظرهای معتبر کارشناسی مبنی بر اینکه ۵۰ درصد مسافران ورودی به کشور و ۹۰ درصد مسافران خروجی از کشور را می‌توان گردشگر محسوب کرد، استفاده شده‌است.

درآمد ارزی حاصل از ورود گردشگران  بین‌المللی به ایران:

بر اساس مطالعات انجام شده درآمد حاصل از جذب یک گردشگر خارجی با فروش 15 بشکه نفت برابری می‌کند و اگر این صنعت در کشور توسعه پیدا کند و تعداد فراوانی گردشگر خارجی به ایران بیایند درآمد حاصل از توریسم می‌تواند جایگزین بخش های قابل توجهی از درآمد فروش نفت شود. در خصوص اشتغال زایی این صنعت در داخل کشور تنها می توان به این نکته اشاره نمود که در مقابل ورود 6 نفر گردشگر برای یک نفر در کشور ایجاد اشتغال می شود.(یعقوب زاده، 1383).

درآمد ارزی حاصل از ورود گردشگران بین المللی به ایران طی سال های 1348 تا 1357 با افزایش رو به رو بوده است. بیشترین درآمد ارزی گردشگران به ایران پیش از انقلاب در سال 1357 با رقمی بالغ بر 235 میلیون دلار بوده است. از سال 57 به بعد به علت پیروزی انقلاب اسلامی و سالهای جنگ تحمیلی تا سال 67 تقریبأ ثابت و با تغییرات جزئی مواجه بوده‌است. از سال 67 تا  87  نیز با توجه به آرامش نسبی اوضاع سیاسی و اجتماعی کشور، درآمد حاصل از ورود گردشگران بین المللی با روند رو به رشد روبه رو بوده‌است. اما از سال 1388 تا کنون رو به کاهش گذاشته‌است.

به منظور بررسی و مقایسه سالیانه وضعیت گردشگردی کشور با بهره‌گیری از الگوهای بین‌المللی از شاخص‌های عمده: ورود گردشگر بین‌المللی، خروج ایرانیان از کشور، درآمد گردشگردی، هزینه گردشگردی و شاخص‌های مربوط به اقامت در تأسیسات اقامتی است استفاده شده‌است. تفکیک ورود گردشگران بین المللی به کشور بر اساس مدل سفر از سال 1388 تا 1389  بیانگر آن است که طی سال های گذشته بیشترین ورود گردشگران بین المللی به ایران به ترتیب از مرزهای زمینی، هوایی و دریایی بوده است.

جدول شماره 15: ورود گردشگران بین المللی به کشور بر اساس مدل سفر در سال 1388   و 1389

منبع؛ اداره آمار و اطلاعات سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری

بر اساس جدول فوق در سال 1388 گردشگران بین‌المللی به ترتیب 71 درصد از طریق مرز زمینی، 27 درصد هوایی و 6/0 درصد از راه دریا وارد کشور شده اند. در سال 1389 نیز با اندکی تغییر به ترتیب 79 درصد از طریق مرز زمینی،  20 درصد هوایی و7/0 درصد از راه دریا به ایران سفر کرده‌اند.

تفکیک مبدأ سفر گردشگران بر اساس مناطق عمده جهانی بیانگر آن است که بیشترین گردشگران ورودی به ایران از کشورهای اروپایی (با احتساب کشورهای تازه استقلال یافته) وارد ایران شده اند. پس از اروپا بیشترین مسافران ورودی به ایران ازکشورهای جنوب آسیا و پس از آن از کشورهای خاورمیانه بوده‌اند.

خروج ایرانیان از کشور:

خروج ایرانیان از کشور طی سال های 1348 تا 1352 با روند افزایشی روبرو بوده‌است. که این روند از سال 1352 تا 1356 افزایشی بوده اما سرعت آن بیشتر بوده است. این روند طی سال های 1356 تا 1360 که مصادف با پیروزی انقلاب اسلامی و آغاز جنگ تحمیلی بود، با روند کاهشی قابل توجهی مصادف می‌شود.

خروج ایرانیان از کشور به مقاصد بین المللی طی سالهای 1360 تا 1363 با افزایش سالیانه چشمگیر مواجه بوده‌است و از سال 1363 تا 1373 به غیر از سال 1370 از روند یکنواختی برخوردار بوده ، اما از سال 72 تا 89   با روند افزایشی چشمگیری روبه رو بوده است.

http://www.tourismroham.com